20. yüzyılda tüm dünyada hızlı nüfus artışı oldu. 21. yüzyılda ise yaşlı insan sayısında dikkat çekici artış olmakta. Bugün, yaşlı insan sayısı 5 yaşın altındaki çocuk sayısından daha fazla.
20. yüzyılda tüm dünyada hızlı nüfus artışı oldu. 21. yüzyılda ise yaşlı insan sayısında dikkat çekici artış olmakta. Bugün, yaşlı insan sayısı 5 yaşın altındaki çocuk sayısından daha fazla. Bunun iki demografik nedeni olduğu kabul ediliyor. Birincisi, yaşam beklentisinde benzeri görülmemiş bir artış olması, ikincisi, doğurganlıkta keskin bir düşüş olmasıdır.
Bilhassa son 30 yıldır, ilaç endüstrisindeki keşifler insan yaşamının uzamasını, insan sağlığının yaşam boyu devam ettirilmesini sağlamaya devam ediyor. Tahmin ediliyor ki, bugün doğanların daha fazlası 122 yaşına ulaşabilecek ve daha uzun süre sağlıklı kalacak. Buna karşın kadın doğurganlık zirvesi halen yirmili yaşlarla kısıtlı kalmaya devam diyor.
Eğitimin bitiminde yaşın artması, daha yüksek yaşam standardı için daha fazla çalışmak zorunda olmak gecikmiş evliliklere ve ilk doğumların geç yapılmasına yol açmıştır. Son bir nesilde ilk çocuk sahibi olma yaşı 10 yıl geçe kaymıştır. Bir nesil önce, annelerimiz yirmili ve otuzlu yaşlarda çocuklarını yapmışken bir nesil sonra otuzlu ve kırklı yaşlarda çocuk sahibi olunmaya çalışılıyor. 35 yaşın altındaki annelere artık daha az rastlıyoruz. Her gün daha fazla çocuk yardımlı üreme teknikleriyle doğuyor.
Üremenin korunması konusunda yeni neler var?
İlerlemiş kadın yaşı kısırlıkla direkt ilişkilidir. 35 yaşından itibaren, insan yumurtalarında (oositler) kromozomal anormalliklerin yüzdesi hızla artmakta, 40 yaşında yumurtaların % 80'i anormal, 44 yaşından sonra neredeyse tamamına yakınının anormal olduğunu biliyoruz. İlerlemiş kadın yaşının kısırlığa katkıda bulunan en önemli faktör olduğu kesin olarak biliniyor. Bu sorun için iki önemli çözüm üzerinde duruluyor; yumurta dondurma (oosit vitrifikasyonu) ve yumurta gençleştirme.
Günümüzde tıbbi olmayan nedenlerle doğurganlığı korumak için en etkili seçenek hiç şüphesiz oositlerin vitrifikasyonu yani yumurta dondurmadır. Embriyo dondurmadan farklı olarak yumurta dondurma bir eş partner olmadan serbestçe saklamayı sağlar. Yumurtalık dokusu dondurulmsı ameliyat gerektiren, (kısa vadede değişmesi muhtemel olsa da) hala deneysel olarak kabul edilen yumurta dondurulmasına alternatiftir. Yumurtalık dokusu dondurulması ameliyatın maliyeti, sağlıklı yumurtalık dokusunun işlem görmesi nedeniyle henüz çocuğu olmayan kadınlarca daha az arzu edilmektedir. Buna karşılık, yumurtaların ( oositlerin) elde edilmesi ve vitrifiye edilmesi (donurulması) nispeten basit ve risksizdir. GnRH antagonisti tabanlı oosit geliştirme ve GnRH agonist ile son oosit olgunlaşması protokolleri sayesinde yumurta elde edilmesi çok güvenli bir prosedür olarak kabul edilmektedir.
Doğurganlığı korumak amacıyla yumurta gençleştirme bilim insanları tarafından üzerinde en çok araştırma yapılan konudur. Yumurtalık gençleştirme, yumurtaları sadece sayıca değil kalite olarak iyileştirmeyi hedefler ki bu zor bir iştir. Çünkü yumurta yaşlanması genomik dengesizlik, telomer yıpranması, mitokondriyal fonksiyon bozukluğu ve epigenetik değişiklikler gibi bir dizi kritik sorunu içerir. Şu an için bu sorunları tam olarak anlayabilmiş ve çözebilmiş değiliz. Yumurtalık dokusu içine kişinin kendi kemik iliği kaynaklı kök hücrelerinin verilmesi yumurta sayılarında artışa yol açmış olmasına rağmen ileri yaşın getirdiği anöploidi (kromozom bozukluğu) oranlarını değiştirmediği görüldü. Yumurtalıklara kök hücre uygulamasının kalite üzerine iyileştirici etkisinin kısıtlı olduğu anlaşıldı.
35 yaşından önce çocuk sahibi olmak en iyisidir. İlerleyen yaşın üreme üzerindeki olumsuz etkisi konusunda toplumun genelinin eğitilmesi ve bilinçlendirilmesi gerekir. Yumurta dondurma 35 yaşın üstünde ve azalmış rezervde yapıldığında bu yumurtalardan canlı gebelik elde olasılığı çok düşük olmaktadır. Yumurta dondurma tekniği üremesi kanıtlanmış rezervi iyi, 35 yaş altı genç kadınlarda en iyi sonuçları vermektedir. Donmadan önce kadının yaşına ve yumurtalık rezervine bağlı olarak başarı olasılıkları kişiler arasında değişkenlik gösterir.
Yaşın üreme üzerindeki ciddi etkisi bilhassa gençler tarafından henüz fırsatlar kaçmamış iken tam olarak bilinmesi çok önemlidir.
Not: Bu yazı hazırlanırken IVIRMA ) innovation ART araştırma gurubunun çalışmalarından yararlanılmıştır.
Randevu Talebi
Yorumlar
İletişim
